ฝีไม้ลายมือ
         คำนี้เป็นเพียงสำนวนเล่นคำให้ดูไม่ใช่คำธรรมดาเท่านั้น แต่ไม่ใช่สำนวนที่เล่นคำคล้องจองอย่าง บัญชงบัญชี น้ำปลงน้ำปลา อาบน้ำอาบท่า คนละไม้คนละมือ พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานให้ความหมายไว้ว่า “เป็นความสามารถในวิชาความรู้ ฝีไม้ลายมือนี้ไม่ใช่การกระทำโดยตรง อาจจะเป็นความคิดที่พลิกแพลงแหลมคม แผนการที่เหนือชั้น หรือการพูดที่สามารถสะกดใจคนฟังได้ การแสดงฝีไม้ลายมือ ก็คือการแสดงความสามารถออกมาให้เห็น ซึ่งจะเป็นความสามารถด้านใดก็ได้ ที่หลักแหลมและเก่ง แต่ไม่ต้องเป็นการกระทำเสมอไปก็ได้


ฝนทั่งให้เป็นเข็ม
         คำพังเพยคำนี้ยกเอาวัตถุอย่างหนึ่งมาตั้งเป็นอุปมานั่นคือ”ทั่ง” ซึ่งจะขออธิบายคำว่าทั่งให้เข้าใจดังนี้ ทั่ง คือแท่งเหล็กที่ใช้รองรับการตีเหล็ก หรือโลหะอื่นๆ ให้เป็นมีด เป็นพร้า การที่จะนำทั่งที่เป็นเหล็กทั้งแท่งมาฝนให้เล็กจนกลายเป็นเข็มนั้นแค่พูดก็ยากแก่การที่จะทำแล้ว แต่โบราณหมายความที่จะบอกกับคนทั้งหลายว่า การฝากองที่เป็นของชอบไว้กับผู้รับฝาก ย่อมมีโอกาสสูญเสียของฝากนั้นได้


ใฝ่ร้อนจะนอนเย็น ใฝ่เย็นจะดิ้นตาย
         โบราณสร้างคำพูดที่มีความหมายกลายมาเป็นคำพังเพยสอนใจมนุษย์เอาไว้สี่คำ คือ “ใฝ่ร้อน” และ “ใฝ่เย็น” “นอนเย็น” และ “ดิ้นตาย” และให้ความหมายไว้ว่าการใฝ่ร้อน คือยอมอดทนลำบาก ทำงานก็จะสบายคือนอนเย็นในอนาคต แต่ถ้าใฝ่เย็น คือมีความเกียจคร้าน เอาแต่สบาย ก็จะลำบากต้องกระเสือกกระสนเหมือนต้องดิ้นจนตายในอนาคต


ฝนตกอย่าเชื่อดาว
         โบราณนำธรรมชาติมาเปรียบเทียบไว้เตือนใจมนุษย์ว่า เวลาดูท้องฟ้า หากเห็นว่าฟ้าโปร่งและมองเห็นดาว ก็มักจะคาดว่าจะไม่มีฝนตก แต่ในเวลาไม่นานอาจจะมีเมฆลอยมาและทำให้ฝนตก เปรียบไว้ว่า ทุกอย่างอย่าได้ไว้วางใจผู้ใดจนเกินไป จะทำอะไรก็ให้คิดเผื่อเอาไว้บ้าง จะไม่ผิดพลาดได้ง่าย สำนวนนี้มีคำพังเพยต่อท้ายอีกว่า “มีเมียสาว อย่าเชื่อแม่ยาย” เพราะคนที่มีลูกสาวนั้นมักจะยกลูกสาวว่าเป็นคนดี




ฝนตกขี้หมูไหล
         โบราณชักเรื่องธรรมชาติของสัตว์มาผสมผสานกันว่า ธรรมดาหมูถ่ายอุจจาระเอาไว้ภายนอก เวลาฝนตกลงมาก็ชะขี้หมูไหลลงมานองเลอะเทอะสกปรกน่าขยะแขยง หมายความว่า คนเรานั้นใกล้ใครก็มีนิสัยพลอยเหมือนไปด้วย สำนวนนี้มีอีกสำนวนหนึ่งที่เอาไว้ใช้เขียนต่อกันคือ “คนจัญไรมาพบกัน” คือคนที่ไม่ดีมาพบกันก็ร่วมกันทำชั่ว


ฝนตกก็แช่ง ฝนแล้งก็ด่า
         โบราณนำเอาธรรมชาติและความรู้สึกของมนุษย์มาสร้างเป็นสำนวนที่สอดคล้องกันในทางที่ไม่ดี คือคนที่มีความรู้สึกว่าอะไรๆ มันไม่ถูกใจไปเสียหมด เหมือนชาวนาบ่นว่าเทวดาฟ้าดิน เวลาฝนไม่ตก แต่พอตกมามากเกินไปก็ด่าว่าเทวดาอีก คนอย่างนี้โบราณกล่าวว่า “เป็นคนไม่มีอะไรดี”