หมู่โลหิตของมนุษย์เรานอกจากจะมีระบบเอบีโอแล้ว ยังมีหมู่โลหิตอีกระบบที่เรามักจะไม่คุ้นหูกัน คือ หมู่โลหิตระบบอาร์เอช

การค้นพบหมู่โลหิตระบบอาร์เอชนั้น เริ่มต้นโดยคาร์ล แลนด์ สไตเนอร์ ร่วมกับอเล็กซานเดอร์ วินเนอร์ ทำการทดลองฉีดเม็ดโลหิตแดงของลิงเข้าไปในกระต่ายและหนู ทำให้สัตว์ทั้งสองสร้างแอนตี้บอดี้ขึ้น ต่อมาในปี ค.ศ.1939 ลีเวน เวล สเต็ดสัน ได้พบว่าหลังจากที่ทำการถ่ายโลหิตให้กับสตรีผู้หนึ่ง ซึ่งเสียโลหิตจากการคลอดบุตรที่ตายในครรภ์ จากการศึกษาของห้องปฏิบัติการพบว่า ในน้ำเหลืองของสตรีและบุตรมีแอนตี้บอดี้ซึ่งทำปฏิกิริยากับเม็ดโลหิตแดงของโลหิตหมู่เอบีโอตรงกัน ซึ่งมีลักษณะของการทำปฏิกิริยาเช่นเดียวกับที่แลนด์สไตเนอร์ และวินเนอร์ เคยรายงานไว้จากการทดลองกับสัตว์ทดลองการค้นพบครั้งนี้ได้นำไปสู่ความรู้ความเข้าใจของปรากฏการณ์ปฏิกิริยาที่เกิดขึ้นเนื่องจากความไม่เข้ากันของโลหิตแม่ และโลหิตลูก จึงสรุปว่าเป็นโลหิตระบบใหม่อีกระบบหนึ่ง ตั้งชื่อว่า ระบบอาร์เอช หมู่โลหิตระบบนี้แบ่งออกเป็นหมู่โลหิตอาร์เอชบวก และหมู่โลหิตอาร์เอชลบ

หมู่โลหิตอาร์เอชบวก หมายถึงหมู่โลหิตที่มีสารโปรตีนดี ฉาบอยู่ที่ผิวของเม็ดโลหิตแดง ในคนไทยประมาณ 99.7 เปอร์เซ็นต์ จะมีหมู่โลหิตอาร์เอชบวก หรืออาร์เอชโพสิทีฟ หรือเรียกว่าหมู่โลหิตธรรมดา

อีกหมู่โลหิตหนึ่งเรียกว่า หมู่โลหิตอาร์เอชลบ หมายถึงหมู่โลหิตที่ไม่มีสารดีฉาบอยู่ที่ผิวของเม็ดโลหิตแดง ในคนไทยพบว่ามีหมู่โลหิตนี้เพียง 0.3 เปอร์เซ็นต์ หรือ 1,000 คน จะพบเพียง 3 คนเท่านั้น และหมู่โลหิตนี้มีความสำคัญมากหากว่าผู้ป่วยที่มีหมู่โลหิตอาร์เอชลบ จำเป็นต้องรับโลหิตในการรักษาพยาบาล จะต้องได้รับโลหิตอาร์เอชลบเหมือนกัน แต่ถ้าหากจำเป็นต้องรับโลหิตฉุกเฉิน หรือไม่สามารถจัดหาโลหิตอาร์เอชลบได้ ผู้ป่วยรายนั้นสามารถรับโลหิตอาร์เอชบวกได้เฉพาะครั้งแรกเท่านั้น ครั้งต่อไปจะรับโลหิตอาร์เอชบวกไม่ได้อีกแล้ว จำเป็นต้องรับโลหิตอาร์เอชลบเท่านั้น เพราะผู้ป่วยจะสร้างภูมิต้านทานต่อโลหิตอาร์เอชบวกขึ้นมาถ้าหากรับโลหิตอาร์เอชบวกเข้าไปอีกจะก่อให้เกิดปฏิกิริยาต่อต้าน คือภูมิต่อต้านที่ร่างกายสร้างจะไปทำลายเม็ดโลหิตแดง ทำให้ผู้ป่วยเกิดอาการช๊อคเป็นอันตรายถึงแก่ชีวิตได้ ที่สำคัญคือในกรณีที่มารดามีหมู่โลหิตอาร์เอชลบ แต่บิดามีหมู่โลหิตอาร์เอชบวก แต่งงานกันและมารดาตั้งครรภ์ ในท้องแรกปรากฏว่าลูกในครรภ์มีหมู่โลหิตอาร์เอชบวกเหมือนพ่อ มารดาจะสร้างภูมิต่อต้านโลหิตของลูกในครรภ์ ลูกในท้องแรกจะปลอดภัย แต่การตั้งครรภ์ในท้องถัดมา ถ้าลูกในครรภ์มีหมู่โลหิตอาร์เอชบวกอีกจะส่งผลให้ภูมิต้านทานที่มารดาสร้างจากการตั้งครรภ์ครั้งแรกนั้นทำลายเม็ดโลหิตของลูก ดังนั้นเด็กในครรภ์จะมีโอกาสตัวเหลือง ตาเหลืองได้ แต่ถ้าลูกในครรภ์มีหมู่โลหิตอาร์เอชลบเหมือนมารดาก็จะไม่เกิดปฏิกิริยาใดๆ ดังนั้น มารดาที่มีหมู่โลหิตอาร์เอชลบก่อนที่จะตั้งครรภ์ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อเตรียมป้องกันไม่ให้เกิดอันตรายแก่ลูกได้

ที่มา : หนังสือความรู้คู่การบริจาคโลหิต
ศูนย์บริการโลหิตแห่งชาติ สภากาชาดไทย